Vanmiddag heb ik mijn jongste mannetje afgezet bij de wenmiddag van zijn nieuwe school. Want na de zomervakantie is hij brugpieper! Nou ja…mannetje...hij is geen mannetje meer. Met versleten spijkerbroek, effen zwart shirt, zijn handen nonchalant in de zakken, en zijn gezicht op "wie doet me wat", lijkt het net alsof hij precies weet wat er van hem verwacht wordt. Wat done en wat not done is, heeft hij goed afgekeken bij zijn grote broer.
En ik ben apetrots! Want ik weet hoe het voor deze bijdehante pre-puber allemaal begonnen is. Als weerloos mini-mensje, dat nog geen woord kon uitbrengen en nog geen idee had van die grote wereld, die hij nu voortdurend voorziet van zijn eigenwijze commentaar. Er is heel wat gebeurd in nog geen 12 jaar.
Als je er even bij stil staat, is het een ongelooflijk wonder. In 12 jaar tijd leert het gemiddelde kind zo'n 17.000 woorden, spreken en luisteren in complexe samengestelde zinnen, converseren, instructies opvolgen en uitvoeren, liegen, redeneren en overtuigen. Het kan zich dan al zo goed zelfstandig redden dat we het de vertrouwde omgeving van de basisschool laten verlaten om de stap te zetten naar de veel grotere wereld van de middelbare school. Terwijl alle kinderen met niets beginnen. Pasgeboren baby's spreken of begrijpen geen enkel woord. Het eerste woordje komt meestal pas rond de eerste verjaardag. Die enorme ontwikkeling is een indrukwekkende prestatie!
Woorden als gereedschap
Je woordenschat zou je kunnen zien als een gereedschapskist, waarin de woorden die je gebruikt je gereedschap zijn. In je kist zit heel gewoon alledaags gereedschap, zoals een zaag en een hamer. Dit gereedschap heeft iedereen wel in zijn kist en je gebruikt het vaak. En de meeste klussen kun je er prima mee uitvoeren. Maar sommige mensen hebben meer gereedschap, zij hebben bijvoorbeeld ook allemaal kleine speciale tangetjes en bijzondere schroefjes. Niet iedereen heeft dit gereedschap, en je hebt het ook zeker niet elke dag nodig, maar je kunt er wel heel precies mee werken. Zo werkt je woordenschat ook. De zaag en de hamer zijn de woorden die we allemaal kennen, en vaak gebruiken. Voor de meeste situaties zijn deze woorden ook meer dan voldoende. Maar hoe meer woorden je kent, hoe meer bijzondere tangetjes en schroefjes je hebt. Je kunt dan veel preciezer en in meer verschillende situaties, denken en spreken. Het is een voordeel als je die mogelijkheid hebt.
Taal is een middel dat je helpt om je te redden in de wereld. Je gebruikt het om de wereld om je heen beter waar te nemen, te ordenen en te begrijpen. Ook gebruik je taal om over jezelf na te denken en jezelf aan te sturen. En je gebruikt het om je te verbinden met anderen. Hieronder vertel ik meer over de verschillende situaties waar een goede woordenschat een voordeel is.
- Het meest voor de hand liggende terrein waar het van belang is om je taal goed te beheersen, is je communicatie met anderen. Mondelinge of schriftelijke taal is het instrument waarmee je je verbindt met de mensen om je heen. Mensen zijn groepsdieren en hebben andere mensen niet alleen nodig om zich te kunnen redden en te kunnen overleven, maar ook om zich prettig te voelen. Je woordenschat maakt het mogelijk om dit op een goede manier te doen. We kennen allemaal het voorbeeld van de dreumes met een driftbui die alleen door brullen, huilen of slaan duidelijk kan maken dat hij het ergens niet mee eens is. Als een kind leert praten zal het steeds minder zijn toevlucht hoeven nemen tot dit soort gedrag. Het kan immers gewoon zeggen wat het wil en voelt.
- Je gebruikt taal ook om over jezelf na te denken en jezelf aan te sturen. Iedereen heeft een stem in zijn hoofd die je gedurende de dag vertelt wat je allemaal moet doen. "denk erom dat je je tas niet vergeet mee te nemen" "waar had ik ook al weer mijn pen gelaten?" Als je meer woorden kent kun je jezelf preciezere instructies geven en lukken dingen vaker, makkelijker of beter.
- Je hebt het vast wel eens gehoord: de Inuït hebben wel 50 verschillende woorden voor sneeuw. Zij onderscheiden dan ook heel veel verschillende soorten sneeuw. Waar ik maar één soort sneeuw ken- namelijk het vervelende natte koude soort, dat mijn auto doet glibberen over de weg- nemen zij veel meer varianten waar. Taal beïnvloedt dus ons waarnemen. Dit zie je ook terug in de ontwikkeling van kindertekeningen. Jonge kinderen die een mensfiguur willen tekenen, maken aanvankelijk alleen een rondje met twee stokjes als benen - zo'n soort tekening wordt ook wel een koppoter genoemd. Maar met de ontwikkeling van de taal, leert een kind wat een buik, handen en een hals zijn. Hierdoor zal het deze lichaamsdelen ook als aparte onderdelen van het lichaam gaan zien en dat zie je terug in de kindertekeningen. Kinderen met een grotere woordenschat maken veel gedetailleerdere tekeningen, die anatomisch ook beter kloppen. Dus hoe meer woorden je kind kent, hoe beter het de wereld zal kunnen waarnemen en begrijpen.
- Op een dag leert je kind dat het ding, waar jullie iedere avond aan gaan zitten om te eten, een tafel heet. Het heeft echter niet alleen geleerd om jullie eettafel zo te noemen, vanaf nu zal het alle tafels als tafel herkennen. Het heeft het idee, of het concept, tafel geleerd. En zo gaat dat met alle woorden die je kind leert. Het woord tafel maakt het mogelijk om alle platte vlakken waar je dingen op kunt leggen en aan kunt gaan zitten, onder te brengen in de rubriek “tafel”. Woorden zijn dus ook een middel om de wereld te ordenen en te begrijpen. Hoe meer woorden je kent, hoe beter je de wereld om je heen kunt structureren en begrijpen.
- Concepten hebben we niet alleen van tastbare dingen, zoals tafels en stoelen. We vormen ook concepten over zaken die we niet kunnen zien of vastpakken, zoals van de kleur groen, vriendschap of honger. Op al die concepten bouwen we verder als we weer nieuwe woorden en begrippen leren. Niemand zal het in zijn hoofd halen om aan een kind van twee uit te leggen wat de functie van de Tweede Kamer is in Nederland. Om daar iets van te kunnen begrijpen moet je onder andere de woorden: land, kiezen, macht, verkiezing, wetten, regels enzovoorts, kennen. Die kent een kind van 2 niet. Om nieuwe woorden en ideeën te kunnen begrijpen heb je dus andere woorden nodig. Die dienen als een soort kapstokje voor het nieuwe woord dat je leert. Hoe meer woorden je al kent, hoe makkelijker je nieuwe woorden zult kunnen leren. Dit helpt je kind op school bij vakken als aardrijkskunde, geschiedenis en begrijpend lezen. Maar ook bij het leren lezen in groep 3 is een grote woordenschat handig. Het lezen van een bekend woord is veel makkelijker dan het lezen van een woord waar je nog nooit van gehoord hebt.
- Als je veel woorden kent in je eigen taal, is het ook makkelijker om een nieuwe taal te leren. Je hoeft dan alleen de concepten die je al kent aan een nieuw woord te koppelen. Dat is veel gemakkelijker dan een nieuw woord leren waarvan je ook in je eigen taal de betekenis niet kent. Voor jouw kind op de basisschool maakt een grote woordenschat in het Nederlands de Engelse les dus veel makkelijker om te volgen.
- Tot slot wil ik vertellen over de mogelijkheden die een grote woordenschat biedt om samen te werken. Door taal kun je met iedereen over alles communiceren, ook over dingen die niet in het hier en nu gebeuren. Ook over dingen die je niet samen hebt meegemaakt. Ik kan in de winkel mijn boodschappen afrekenen bij een cassière die ik nog nooit eerder gezien heb en helemaal niet ken. Dit kan omdat wij allebei de concepten, boodschappen, afrekenen en geld kennen. Als één van ons beiden deze begrippen niet kende, zou het afreken van de boodschappen veel ingewikkelder worden. Hoe meer woorden je kent met hoe meer mensen in hoe meer situaties je zult kunnen samenwerken. De historicus Yuval Noah Harari legt in zijn boek en Ted presentatie "Sapiens: A Brief History of Humankind," uit waarom hij gelooft dat het juist deze vaardigheid is, die maakt dat de mens als soort, zo ontzettend succesvol is. Het is een Engelstalige presentatie maar zeker de moeite waard om naar te luisteren.Je kunt hieronder op de afbeelding klikken om de presentatie te bekijken.
Ik heb een heleboel redenen genoemd waarom het ontwikkelen van de woordenschat van je kind zo ontzettend belangrijk is. Woorden zijn de basis van ons denken. Ze zorgen dat we de wereld om ons heen begrijpen en dat we met andere mensen kunnen samenleven en samenwerken.
In de blog van volgende week ga ik vertellen wat jij allemaal kunt doen om de woordenschat van je kind te vergroten. Ik zal tips geven over hoe je je kind meer woorden en concepten kunt leren en ik ga je meer vertellen over het aanpassen van jouw taalgebruik aan het niveau van je kind.
Reactie plaatsen
Reacties