Faalangst en niveauverschillen in de klas

Met opgetrokken schoudertjes zit ze tegenover me: "Eerst was ik een zonnetje en nu ben ik een maantje". "Wat betekent dat dan, als je een zonnetje bent?" vraag ik. Ze kruipt nog verder in elkaar en antwoord zachtjes "dat je goed bent". "En nu ben je een maantje?" , "Ja" zucht ze.

Voor wie deze tekst  abracadabra is, zal ik een korte uitleg geven: ik praat met deze jongedame over de methode Veilig Leren Lezen. De leesmethode die op 90% van de basisscholen in Nederland gebruikt wordt. Omdat kinderen heel verschillend in groep 3 binnenkomen wat betreft hun leesvaardigheid, biedt deze methode het leren lezen op drie verschillende niveaus aan. De maanlijn is voor de grote groep kinderen die op een gemiddeld tempo leert lezen en spellen. De zonlijn is voor de kinderen die wat sneller door de stof gaan en meer aan kunnen. De sterlijn is voor de kinderen die meer oefening en meer herhaling nodig hebben.

Dat deze methode dat zo doet, is goed en fijn. Het scheelt mij als leerkracht veel uitzoek werk en het zorgt dat kinderen op hun niveau bediend worden. Zo hoeven kinderen die al kunnen lezen zich niet te vervelen en krijgen ook de kinderen die moeite hebben met lezen de extra oefening die ze nodig hebben.

Onbedoelde gevolgen

Minder goed en fijn is hoe er vaak met deze niveau-indeling omgegaan wordt en de gevolgen die dat heeft. Door de manier waarop wij, de volwassenen, leerkrachten en ouders, praten over die niveaus, gaat bij kinderen het idee leven dat je "goed' of 'slim" bent als je een zonnetje bent. En ja...-ook al zal geen volwassene dat zo benoemen- daar volgt logisch uit dat je dus "niet goed" en "niet slim" bent als je in een van de andere niveaus werkt.

Andere methodes

Niet alleen de methode Veilig Leren Lezen hanteert deze indeling in niveaus. Bijna elke moderne methode biedt leerlijnen aan op drie niveaus. Dus ook in de hogere groepen hoor je uitspraken als:" ik ben een drie-sterren-kind.",  "Ik ben een plusser" of "ik heb kasteel". Allemaal uitdrukkingen om te omschrijven dat je in een bepaalde methode verrijkend werk krijgt. Ook hier zit daar een prima gedachte achter. Kinderen laten werken en leren op een tempo dat bij hen past. Hoe kunnen we er voor zorgen dat dit geen negatieve invloed heeft op het zelfbeeld van kinderen?

Hoe kan het beter?

Er zullen altijd niveauverschillen zijn tussen kinderen. De een leert nu eenmaal makkelijker en sneller dan de ander. Daar is niks aan te doen. En dat de methodes op school een kader bieden om aan die verschillende leerbehoeften tegemoet te komen, is alleen maar fijn. We moeten alleen met zijn allen opletten, hoe we hierover met onze kinderen praten.

Een kind is geen "zonnetje".

Een kind werkt, omdat het al kan lezen, in een zonboekje.

Is dat geen muggenzifterij? Of lood om oud ijzer? Ik geloof van niet. De eerste zin is een definitief stempel en geeft een oordeel. De tweede zin benoemt alleen de feiten. Zo laat je ruimte voor groei en voor de leerprestaties en vooruitgang die ieder kind boekt ongeacht het niveau waarop hij of zij werkt.

Groei-mindset-taal

De mindset-theorie van Carol Dweck geeft allemaal fijne aanknopingspunten, om met zijn allen een taal te gaan spreken waarmee we kinderen verder kunnen helpen. Op de site van http://platformmindset.nl/, kun je hier een heleboel informatie en inspiratie over vinden. Hieronder volgen vast wat tips:

• Vergelijk je kind niet met anderen. Je kind krijgt het werk dat bij hem of haar past. Waardeer de stappen die het vooruit zet op zijn of haar leerlijn.
• Als je complimenten maakt, geef dan complimenten over het proces- de inzet die je kind getoond heeft- en niet over het resultaat.
• Let op met zinnen met het werkwoord "zijn" deze geven vaak een stempel.
• Pas op met labels plakken. Je kind is geen zonnetje of één-ster. Het is een kind dat wil leren en groeien en waardering verdient voor zijn inzet en de stappen die het maakt.  Ook complimenten als: "wat ben jij toch slim" of "wat heb je toch een rekenknobbel" werken uiteindelijk niet. (https://www.mvk-enroute.nl/artikelen-en-blogs/816195_rollen-en-labels-binnen-het-gezin )
• Leg de nadruk op werken, oefenen en groeien. Daar hoort fouten maken en weer opnieuw proberen bij.
• Leer je kind een fout als iets positiefs te zien. Als je fouten maakt, dan ben je aan het leren. En daar gaat het uiteindelijk om!