Rollen en labels binnen het gezin

"Op jou kan ik tenminste rekenen"

"Ach lekkere sloddervos van me"

"Je broer is de rekenaar hier in huis, maar jij hebt een echte talenknobbel!"

"Wij zijn niet van die studiebollen"

"Jij bent de techneut van ons gezin

"Onze kinderen zijn heel verschillend. Daan is een echte lolbroek en Sophie juist heel serieus."

"Hij is onze professor!"

We zeggen het met de beste bedoelingen.  Omdat we trots zijn, omdat we ons kind willen troosten of juist meer zelfvertrouwen willen geven. Toch zijn uitspraken waar je misschien voorzichtig mee wilt zijn.

Dat negatieve rollen en typeringen schadelijk zijn, zijn de meeste mensen zich wel van bewust. Opgroeien met het idee dat je de domste of onhandigste bent thuis, tast je zelfvertrouwen aan en daar kun je rest van je leven last van hebben. Maar ook positieve labels kunnen onbedoeld negatieve effecten hebben.

1. Bij een rol horen verwachtingen.

Je zal het maar zijn: "de verantwoordelijke", "de gene op wie gerekend kan worden", "de grote hulp van papa en mama", "de gene over wie papa en mama zich tenminste geen zorgen hoeven te maken".

Klinkt benauwend hè? Want wat nu als dit kind in de puberteit komt? Als dit kind uit de band wil springen? Dit kind krijgt als boodschap dat het door zijn vader en moeder juist zo gewaardeerd wordt omdat het dat niet doet, Omdat het 'niet lastig" is of omdat het altijd voor andere klaar staat!  Maar iedereen heeft ruimte voor zichzelf nodig. Iedereen moet fouten maken om te kunnen groeien. Een dergelijke rol in het gezin kan heel belastend zijn.

2. Spanning tussen broers en zussen.

Als jouw zus de knappe kop is in huis, wat ben jij dan? Als jij degene bent om wie je ouders zich geen zorgen hoeven te maken omdat je zo verstandig en zelfstandig bent, moet je dan altijd zelf je eigen zaakjes regelen terwijl je broer of zus alle aandacht en zorg krijgt? Als je broer het muzikale talent is in de familie durf jij dan nog wel op pianoles? Of heeft dat geen zin omdat je nooit zo goed zult worden als hij?

Dit soort gevoelens en gedachten kunnen tot veel onderhuidse spanning onder broers en zussen lijden., die soms tot ver in de volwassenheid blijven bestaan.

3. Een rol maakt onzeker.

De woorden die we over onszelf horen en die we tegen onszelf zeggen bepalen voor een groot deel hoe we ons gedragen. Als jij de "jongste" bent thuis, wordt er ander gedrag van je verwacht dan wanneer je de "oudste" bent. De "wilde", de "clown", "de studiebol", de "stoere", de "bangerik" zijn allemaal rollen waarnaar kinderen ( en volwassenen) zich gaan gedragen. Elke rol komt ook met bepaalde voordelen. Je krijgt er aandacht mee,  je wordt er voor geprezen of je wordt vaker geholpen. Maar in het leven moeten we ons comfortabel leren voelen in allerlei rollen. Soms moet je een leider zijn, soms is het beter om te volgen. Soms hebben we zorg nodig en soms verzorgen we een ander. Ongeacht hoeveel talent je hebt voor rekenen of dansen, iedereen verdient een kans om er zo goed in te worden als hij zelf wil en kan zijn.  Allemaal hebben we het "recht" om alle kanten van onze persoonlijkheid en al onze mogelijkheden te ontdekken en te ontwikkelen. Dat geeft zelfvertrouwen en maakt dat je kind zich in zo veel mogelijk rollen en situaties op zijn gemak voelt.

Hoe dan wel?

Het gebeurt voor je er erg in hebt. En zoals ik al aan het begin van dit artikel aangaf, vaak doen we het met de beste bedoelingen. Om een kind meer zelfvertrouwen te geven of omdat we trots zijn. Soms kiezen kinderen zelf ook voor een "rol" omdat deze hen voordelen biedt. Een onzeker kind kan er voor kiezen om "de clown' te worden, zo leidt het de aandacht van zijn onzekerheid af. De "hulpeloze"of de "bange" zijn, heeft  als voordeel dat je er veel zorg en aandacht  krijgt. Zelfs aan de rol van  "de pestkop"  zitten voordelen. Je krijgt er namelijk veel aandacht mee,  ook al is dat in een negatieve vorm.

Hier volgen wat tips om rollen binnen het gezin te vermijden:

1. Een makkelijk ezelsbruggetje is: probeer uitspraken met daarin het werkwoord "ZIJN" zo veel mogelijk te voorkomen. Dus niet "Jij BENT de artiest van de familie!" maar "Wauw, wat HEB jij goed je best gedaan op die tekening.".
2. Als een kind in jullie gezin een bepaald talent heeft, dan moet dat zeker gestimuleerd en aangemoedigd worden. Zorg alleen dat het je kind niet de kans ontneemt om ook andere kanten van zichzelf te ontdekken. En waak er voor dat het talent van het ene kind niet de kansen van de broers of zussen belemmert. Er is voldoende ruimte in jullie gezin voor twee of meer kinderen die van voetballen, tekenen, rekenen houden.
3. Ook als je kind ergens juist minder sterk in is, verdient het wel de kans om zich daarin te ontwikkelen. Dus geef juist het kind dat vaak wat verstrooid en vergeetachtig is, de taak om jou te helpen onthouden dat jullie nog naar de bakker moeten. Zo spreek je vertrouwen uit en krijgt je kind de kans om te groeien.
4. Probeer je kinderen niet met elkaar of anderen te vergelijken. Wat een ander kan en weet is niet relevant. Om zich te kunnen ontwikkelen is het belangrijk dat je in je verwachtingen aansluit bij het niveau wat je kind nu heeft, en hem stimuleert om het volgende stapje te zetten. Of dat nu op het gebied van rekenen, sporten, zelfstandigheid, zorgzaamheid of creativiteit is. Je kind kan op elk gebied groeien en zelfvertrouwen ontwikkelen.